Περιβαλλοντική Εκπαίδευση στα σχολεία (το άλλο με τον Τοτό το ξέρετε;)

Της Λινας Γιανναρου (Καθημερινή)

«Ναι, θυμάμαι μια φορά που μας είχαν μιλήσει για την ανακύκλωση. Α! Και μια άλλη φορά μας είχαν πάει στην Πάρνηθα -δεν είχε καεί τότε- για μονοήμερη εκδρομή». Αυτή ήταν η επαφή της 15χρονης Θάλειας, την περυσινή σχολική χρονιά, με οτιδήποτε θα μπορούσε να χαρακτηριστεί περιβαλλοντική εκπαίδευση. «Εσένα σε απασχολούν τα θέματα του περιβάλλοντος;», τη ρωτάμε. «Μα, προφανώς. Τόσα πράγματα συμβαίνουν γύρω μας. Το κλίμα έχει αλλάξει, η μισή Ελλάδα σχεδόν κάηκε, δεν αναπνέουμε, είναι δυνατόν να μη με απασχολούν;».

Και όμως, ήδη από το 1990, με τον νόμο 1982, η περιβαλλοντική εκπαίδευση εντάχθηκε στην ελληνική εκπαίδευση, με στόχο -όπως αναφέρεται στην ιστοσελίδα του υπουργείου Παιδείας- «να συνειδητοποιήσουν οι μαθητές/τριες τη σχέση του ανθρώπου με το φυσικό και κοινωνικό περιβάλλον, να ευαισθητοποιηθούν για τα προβλήματα που συνδέονται με αυτό και να δραστηριοποιηθούν με ειδικά προγράμματα, ώστε να συμβάλουν στη γενικότερη προσπάθεια αντιμετώπισής τους». Παράλληλα, έχουν ιδρυθεί 56 Κέντρα Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης σε όλη τη χώρα, στα οποία οι περιβαλλοντικές ομάδες των σχολείων μπορούν να πραγματοποιούν μονοήμερες ή πολυήμερες εκδρομές.

Στη δευτεροβάθμια εκπαίδευση, όμως, το πρόγραμμα λειτουργεί σε εθελοντική βάση και εκτός σχολικού ωραρίου: ήτοι, μόνο εάν και εφόσον ο διευθυντής του σχολείου έχει σχετικές ευαισθησίες και εάν υπάρχουν καθηγητές διατεθειμένοι να αφιερώσουν χρόνο από τη ζωή τους σε έξτρα παραδόσεις, σε εκδρομές, στη διοργάνωση εκδηλώσεων, στην έκδοση φυλλαδίων κ.λπ. «Απλά δεν προλαβαίνουμε», αναφέρει στην «Κ» ο φιλόλογος Λ. Β. «Οταν έχεις να προετοιμάσεις παιδιά για πανελλήνιες εξετάσεις, εκ των πραγμάτων, όλα αυτά έρχονται σε δεύτερη μοίρα».

Ετσι, μετά την πρώτη περίοδο «άνθησης», η συμμετοχή στα προγράμματα Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης τα τελευταία χρόνια ήταν μάλλον ισχνή. Είναι χαρακτηριστικό ότι την περυσινή σχολική χρονιά μόνο τα 90 από τα 250 σχολεία, περίπου το 1/3, της Α΄ Αθηνών δήλωσαν συμμετοχή (υλοποιήθηκαν 117 προγράμματα, στα οποία συμμετείχαν συνολικά περίπου 230 εκπαιδευτικοί και 2.150 μαθητές). Σε όλη τη χώρα υλοποιούνται ετησίως περίπου 2.000 τέτοια προγράμματα. «Η Περιβαλλοντική Εκπαίδευση φαίνεται ότι έχει φτάσει σε ένα σημείο που... δεν τραβάει, αν μου επιτρέπεται η έκφραση», αναφέρει χαρακτηριστικά στην «Κ» η υπεύθυνη Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης Α΄ Αθηνών κ. Κωνσταντίνα Σχίζα. «Σαν να έχει επέλθει ο κορεσμός. Οι αιτίες είναι πολλές: Από τη μια, οι καθηγητές έχουν κάθε χρόνο να αντιμετωπίσουν κάτι καινούργιο, κάποια αλλαγή στο εκπαιδευτικό σύστημα και, από την άλλη, επειδή “τρέχουν” και προγράμματα Αγωγής Υγείας και Πολιτισμού, διασκορπίζονται. Είναι σίγουρο ότι η Περιβαλλοντική Εκπαίδευση χρειάζεται νέα πνοή».

Δυστυχώς... τη νέα πνοή έφερε αυτό το καλοκαίρι η κάπνα από τα καμένα δάση. «Πράγματι, φαίνεται ότι οι πρόσφατες καταστροφές έχουν κινητοποιήσει τους πάντες -και τη σχολική κοινότητα. Εχουμε ήδη τις πρώτες αιτήσεις για συμμετοχή. Αρχισαν όλοι να ψάχνονται, να επιθυμούν να ασχοληθούν με το περιβάλλον. Αν θα γίνει τελικά πράξη όλο αυτό, αν δηλαδή καθηγητές θα αφιερώσουν χρόνο, θα κοπιάσουν, θα το δούμε. Το σίγουρο είναι πάντως ότι τα παιδιά το θέλουν πολύ. Και ας είναι εκτός ωραρίου», τονίζει η κ. Σχίζα.

Το ίδιο εκτιμά και ο Λ. Β. «Είμαι σίγουρος ότι και τα ίδια τα παιδιά θα πιέσουν προς αυτήν την κατεύθυνση. Δεν μπορεί ένα θέμα που απασχολεί όλη την κοινωνία πια τόσο έντονα να μένει επί της ουσίας εκτός σχολείου».

Άλλωστε, εντελώς συμπτωματικά, ως κεντρικός θεματικός άξονας για τη φετινή σχολική χρονιά έχει ορισθεί το Δάσος...

Σημ: Ο θεσμός της Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης (που κανονικά θα έπρεπε να λεγόταν και να ήταν μια ουσιαστική Περιβαλλοντική Παιδεία) όπως αναφέρει και το άρθρο δεν υφίσταται πλέον στα ελληνικά σχολεία. Το μάθημα της Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης, πρέπει να γίνει υποχρεωτικό και να βαθμολογείται, αλλιώς απαξιώνεται. Και το κυριότερο να διεξάγεται από επιστήμονες και όχι από όποιον διαθέσιμο καθηγητή υπάρχει σε κάθε σχολείο. Είναι τεράστιας σημασίας να γίνει βίωμα στα παιδιά από πολύ μικρή ηλικία, ότι η προστασία του περιβάλλοντος είναι η νούμερο 1 προτεραιότητα της εποχής μας. Πως αλλιώς περιμένεις από τους μελλοντικούς πολίτες να σέβονται και να προστατεύουν το περιβάλλον όταν δεν είναι γνώστες των συνεπειών των όποιων πράξεών τους. Το σίγουρο είναι ότι εάν εφαρμοστεί σωστά και μελετημένα ένα συγκροτημένο σύστημα Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης σε όλες τις βαθμίδες της εκπαίδευσης (και όχι μια χαμένη ώρα μαθήματος) θα γίνει θερμά αποδεκτό από τους μαθητές.